KĨ NĂNG NÓI TRƯỚC CÔNG CHÚNG

Nói trước công chúng là một "việc không dễ" đối với tất cả chúng ta. Nhất là trong các hoạt dộng Đoàn, Hội các bạn phải tỏ ra mình là một người tự tin và có sức thuyết phục đối với mọi người. Lần lược mình sẽ giới thiệu cho các bạn tham khảo một số kỹ năng trong hoạt động Đoàn, hội. Hy vọng dây sẽ là những tư liệu bổ ích cho các bạn.

1. Đặt vấn đề:
Trong thời đại bùng nổ của công nghệ thông tin hiện nay, cùng với các loại hình truyền thông khác, "môn nói" ngày càng đóng vai tró tích cực. Muốn thuyết phục các bạn trẻ và công chúng nói chung, muốn truyền đạt các quan điểm đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước, chủ trương công tác của Đoàn, Hội, mỗi cán bộ Đoàn trường học bên cạnh việc biết viết và biết tổ chức các họat động, cần phải biết nói, hơn nữa cần biết nói hay, nói giỏi.

Nói trước công chúng là một nghệ thuật có những qui tắc riêng. Biết tuân thủ những qui tắc ấy và kiên trì tập luyện thì ai cũng có thể thu được kết qủa mong muốn.

Nói trước công chúng có nhiều hình thức khác nhau:
+ Phát biểu ý kiến ngắn trước tập thể.

+ Tranh luận, thảo luận.

+ Trình bày nội dung của một văn kiện, một chủ trương công tác.

+ Nói chuyện thời sự, nói chuyện chuyên đề.

+ Giảng bài...

Tuy nhiên, về mục đích thì lại thống nhất. Ai cũng muốn làm cho người khác hiểu ý mình, đồng ý tán thành ý kiến của mình, chăm chú lắng nghe và khen ngợi mình về sự sâu sắc của nội dung, về tài thuyết khách, tài hùng biện, khả năng dí dỏm, tính trí tuệ, tính lôgic, hệ thống của bài nói, bài phát biểu...

Dưới đây là một hệ thống các qui tắc, đòi hỏi mỗi cán bộ Đoàn, Hội muốn thành công, muốn nâng cao tay nghề trong việc thu phục các bạn trẻ qua ngôn ngữ Nói, cần phải cố công rèn luyện và tuân thủ.

2. Những qui tắc mang tính kỹ năng:
Qui tắc 1: Rèn luyện sự tự tin vào chính bản thân mình.

Tự mình phán xét hay nhờ bạn thân nhận xét về khả năng thầm kín của bạn.
Tăng cường quan hệ với những người tin bạn, tin ở sự thành công, tránh xa những kẻ hoài nghi, dèm pha.
+ Tập nói thường xuyên, lúc đầu nói ít, nói ngắn, sau quen dần sẽ nói nhiều hơn trong khoảng thời gian dài hơn.
+ Nhớ kỹ câu này:" Tập đi rồi hãy tập chạy". Thành công được một vài lần, sau rất dễ thành công.
+ Tìm thêm động lực bằng sự khích lệ của bạn bè.
+ Luôn luôn yêu cái thật, cái đẹp, cái tốt.
+ Nhớ rằng người nghe vốn sẵn có thiện cảm với diễn giải.
+ Đừng để ý nhiều dến dư luận. Biết dư luận để sửa các khuyết tật của mình là cần thiết, song từ đó lại kém tự tin, rụt rè thì rất có hại. Nên hiểu rằng: dư luận cũng có khi sai, chân lí không phải bao giờ cũng thuộc về số đông.

Qui tắc 2: Cần tuân thủ các bước khi chuẩn bị bài nói (diễn văn, bài nói chuyện, chuyên đề...):
+ Chọn đề tài mà bạn thấy thích thú và muốn nói trước công chúng.
+ Luôn nhớ tính nhất quán của vấn đề định trình bày, tìm mọi cách để đạt tới mục tiêu chính của đề tài.
+ Lập đề cương sơ bộ, bao gồm những ý chính cần nói.
+ Tìm ý phụ và các tư liệu bằng cách trả lời bảy câu hỏi sau đây: Ai? Cái gì? Ở đâu? Bằng cách nào? Tại sao? Ra sao? Khi nào?
+ Ghi chép ngay những ý mới xuất hiện trong đầu bạn.
+ Sắp xếp các ý một cách rõ ràng, rành mạch.
+ Lựa chọn nhiều chứng cớ, thí dụ minh họa cho sinh động.
+ Phải biết tự hạn chế. Khi nào bỏ đi năm, sáu ý, chỉ giữ lại ba bốn ý mà không thấy tiếc thì bài nói của bạn mới có hy vọng hấp dẫn người nghe.
-Sắp xếp các ý phụ theo bố cục của các ý chính và có mối liên hệ tự nhiên với nhau.

Qui tắc 3: Rèn luyện trí nhớ.

Soạn xong đề cương bài nói chuyện, bạn cần nhẩm lại, tốt nhất là trong khung cảnh thiên nhiên (vườn hoa, công viên, bờ hồ...)
Lập đi lập lại bài diễn văn trong khi đợi xe, hay đi dạo chơi... có thể nói thành tiếng trong phòng riêng.
Cố gắng không viết lại toàn bộ bài diễn văn, nếu phải viết thì không nên học thuộc lòng. Chỉ nên ghi lại những ý dễ quên qua các lần lặp lại.
Muốn nhớ được lâu cần phải:
+ Tập chú ý nhận xét tinh tế sâu sắc.
+ Tìm các ý độc đáo, khác thường.
+ Lật đi lật lại vấn đề.
+ Công thức hóa các ý.
Ví dụ: Công thức đưa đất nước tiến lên ở các nước phát triển, dựa vào tiềm năng của lớp trẻ: 3 chữ I( Imitate, Intiative, Innovation) nghĩa là bắt chước, cải tiến và cải tổ.
Công thức 5 chữ M do các nhà giáo dục học thế giới tổng kết trong việc định hướng giáo dục thanh thiếu nhi (Man, Machine, Manager, Money, Marketing) nghĩa là trong thời đại ngày nay cần tạo điều kiện để lớp trẻ tự khẳng định mình, tiếp cận với khoa học kỹ thuật hiện đại, trở thành người tự tổ chưc cuộc sống của chính mình, biết kiếm tiền một cách chính đáng và dùng tiền hợp lý, biết tiếp cận với thị trường, kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội.

Qui tắc 4:Vạn sự khởi đầu nan.
Khúc dạo đầu là hết sức quan trọng. Bạn phải người nge chú ý tới bạn, có thiện cảm với bạn ngay từ đầu buổi nói chuyện qua phong thái tự tin, cởi mở và chân thành. Hết sức tránh thái độ trịnh trọng giả tạo và suồng sã quá mức.
Những điều nên tránh:
+ Nếu bạn không có tài khôi hài thì đừng cố làm cho người nghe cười. Bạn sẽ thất bại.
+ Đừng dùng lời lẽ sáo rỗng để vào đề.
+ Không mở đầu bằng 1 lời xin lỗi giả dối.

Những phương pháp vào đề cụ thể nên áp dụng
+ Mở đầu bằng 1 câu chuyện (chuyện cổ tích, chuyện đời thường . . . )
+ Dẫn lời một danh nhân nào đó, dẫn tục ngữ, ca dao . . .
+ Đặt 1 số câu hơi xoay quanh đề tài.
+ Làm 1 điệu bộ gì khác thường hoặc trình bày sự thực dưới một hình thức mới mẻ.
+ Tự giới thiệu mình với những người nghe chưa quen biết.

Quy tắc 5: "Diễn giảng là làm sống lại một đề tài"
Lời lẽ phải rõ ràng, sáng ý, có mối liên hệ tự nhiên giữa các ý. Đừng lý thuyết nhiều quá.
Có nhiều phép lập luận (quy nạp, diễn dịch, phân tích - tổng hợp, so sánh . . .). Tuy nhiên bạn nên tránh:
+ Chưa định nghĩa rõ ràng đã lập luận.
+ Định nghĩa sai.
+ Lấy một trường hợp cá biệt để khái quát thành cái phổ biến.
+ Nhầm lẫn nguyên nhân với kết quả, nguyên nhân với điều kiện, nguyên nhân và nguyên cớ, khả năng và hiện thực, bản chất và hiện tượng, nội dung với hình thức, cái tất nhiên với cái ngẫu nhiên . . .
+ Vướng vào vòng luẩn, tự mâu thuẩn với chính mình.

Có nhiều cách phản bác ý kiến của người khác để bênh vực cho quan niệm của bạn:
+ Tìm ra mâu thuẩn trong cách lập luận của họ.
+ Đưa ra những tài liệu thực tiễn để chứng minh tính sai lầm trong quan niệm của họ (vì thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý), hoặc chỉ ra tính không đáng tin của những tư liệu mà họ dùng.
+ Chỉ ra tính chủ quan, phiến diện trong quan niệm của họ. Nếu đó là những thành kiến, định kiến thì cách tốt nhất là sử dụng các "phản ví dụ" để bác bỏ.
+ Đối với những lời lẽ mỉa mai, châm chọc thì tốt nhất là nên làm và tiếp tục trình bày vấn đề của mình.

Qui tắc 6: Không nên coi thường đoạn kết.
Nên viết trước và học thuộc lòng 2, 3 lối kết cấu để tùy cảm xúc tâm lý của người nghe mà dùng cho thích hợp.
Những lối kết thông dụng:
+ Tóm tắt ý trong bài nói chuyện, gọn nhưng không thiếu.
+ Kết thông qua những lời khuyên mang tính tâm lý, bằng triết lý của cuộc sống đời thường, dễ gây ấn tượng.
+ Khuyến khích người nghe hành động.
+ Đặt một vài câu hỏi, nêu một số vấn đề để người nghe tiếp tục suy nghĩ, tự tìm câu trả lời.

Qui tắc 7: Ý tứ rõ ràng, lời lẽ khúc chiết là tiền đề của thành công.
Muốn cho ý tứ được rõ ràng, sáng rõ bạn phải:
+ Thấu hiểu vấn đề.
+ Không bao giờ xa đề.
+ Biết tự kiềm chế, chỉ nói những điều quan trọng nhất.
+ Không lý thuyết viển vông mà nên đưa ra nhiều ví dụ, nhiều chứng cớ để minh họa.
+ Tránh thói mơ hồ.

Muốn cho lời lẽ được khúc chiết, bạn phải:
+ Không dùng những câu dài quá.
+ Không dùng những điển tích mà nhiều người chưa quen.
+ Tránh dùng danh từ chuyên môn qúa hẹp và những từ mới chưa thông dụng. Nếu bắt buộc phải dùng các loại từ trên thì nên giảng cho ngươì nghe hiểu nghĩa.
+ Giản dị và tự nhiên trong lời nói (không cầu kỳ, hoa mỹ, song cũng không được thô lỗ).
+ Không dùng những câu tối nghĩa như: "Tôi cần nó hơn anh".

Chỉ khi nào người nghe "trông thấy" được những ý của bạn thì mới hiểu ró được ý ấy. Muốn vậy bạn phải:
+ Thường xuyên so sánh, đối chiếu, ví von.
+ Dùng nhiều hình ảnh.
+ Dùng sơ đồ, bảng thống kê, hình vẽ (nếu có thể được).
Lựa chọn cách lập luận và diễn giải phù hợp với trình độ hiểu biết của số đông người nghe.
Nếu có thể được thì tập trình bày trước cho các bạn thân, bạn đồng nghiệp để họ góp ý kiến cho những câu, những đọan cần sửa.

Qui tắc 8: Khắc sâu những ấn tượng khó quên vào đầu óc, tâm trí người nghe.
Trình bày rõ ràng, sáng rõ một chân lí chưa đủ, phải làm cho bài nói chuyện của mình thực sự thú vị, hấp dẫn, kích thích người nghe. Muốn vậy bạn nên theo các cách dưới đây:
Kể một chuyện lạ (mẫu chuyện vui) có liên hệ với đời sống hàng ngày của người nghe, gắn chặt vơí đề tài.
Dùng càng nhiều hình ảnh càng tốt.
Làm cho các con số trở nên "biết nói", đổi những con số thành những vật có thể thấy được.
Nêu ra dồn dập các sự kiện hay dồn dập các câu hỏi.
Khéo dẫn lời các danh nhân (đưa vào những chỗ thích hợp để có thêm sức nặng cho lập luận).
Tuỳ trường hợp mà áp dụng: khen trước chê sau (nếu muốn chê), chê trước khen sau nếu muốn khen. Có khi chê để mà khen và khen để mà chê.
Khi cần thiết có thể dùng cách nói cực đoan hóa, tuyệt đối hoá.
Để tập trung sự chú ý, có thể dùng cách nói lửng (ở những chổ mà dường như độc giả có thể đoán được ý tiếp theo).
Tóm lại, sự bất thường luôn luôn được ngưới nghe chú ý tới. Tạo ra tình huống bình thường nhưng nêu cách giải quyết bất thường cũng là cách thu phục nhân tâm tốt nhất.

Qui tắc 9: Nắm vững tâm lý người khác
Bạn phải chú ý đến đặc điểm tâm lý từng đối tượng. Thanh niên học sinh sinh viên đầy mơ mộng, sách vở nhưng cũng rất thực tế đầy năng động, ham hiểu biết, muốn tự khẳng định mình không thích trịnh trọng, dài dòng, vì vậy bài nói chuyện cần dí dỏm súc tích đi sâu vào đời sống của họ.

Qui tắc 10: Hướng người nghe tới hành động thực tế.Mục đích cao nhất trong cuộc sống con người không phải là sự hiểu biết mà là sự hành động.
Muốn vậy phải làm cho người nghe hiểu bạn và tin bạn.
+ Trước hết cần hướng người nghe tới cái Thật cái Tốt, cái Đẹp; căm ghét cái Giả, cái Xấu, cái Ác.
+ Đừng để cho người nghe phải mất thì giờ vì những lý thuyết viễn vông xa thực tế.
+ Bản thân mình phải thực sự tin vào những điều mình sẽ nói cho người khác. Lòng thành thật là khởi điểm của niềm tin.
+ Tự đặt mình vào vị trí người nghe họ sẽ có thiện cảm hơn với bạn.
+ Khiêm tốn cũng là đức tính quan trọng nhất, từ đó có thể thu phục người nghe.
Là học sinh, sinh viên ai cũng ước mơ, khao khát phấn đấu để học tập và rèn luyện tốt, ham học hỏi những điều mới lạ và quan tâm tới tương lai sau này. Trong bài nói chuyện của mình, bạn nên chỉ cho người ta thấy nếu hành động đúng thì sẽ có được các lợi ích đó .

Quy tắc 11: Phải làm cho vốn từ của bạn thật phong phú, cần thuộc nhiều danh ngôn và thành ngữ, tục ngữ, đến mức khi cần ta có thể huy động được ngay, lời lẽ trong sáng.
Sưu tầm các từ đồng nghĩa, phản nghĩa .
Sưu tầm các danh ngôn cho từng lĩnh vực .
Chọn lọc các thành ngữ, tục ngữ ngắn gọn (" Không thầy đố mày làm nên", "Học thầy không tày học bạn", "Đi một ngày đàng học một sàng khôn"...).
Học ở các diễn giả có tài, các nhà hùng biện nổi tiếng.
Hết sức tránh các lỗi thông thường: nói ngọng, nói lắp, nói những câu vô nghĩa, không hiểu rõ nghĩa của từ cũng dùng, nêu không đúng chổ, hành văn theo tư duy ngôn ngữ nước ngoài, thêm những trợ từ vào đầu mỗi câu ("tức là ", "nói chung".. .).

Quy tắc 12: Những việc cần làm khi bước lên diễn đàn.
Mỉm cười, bước khoan thai, đầu hơi ngửng lên, ngực hướng về phía trước .
Nếu còn hồi hộp thì thở mạnh, đưa mắt tìm người quen trong phòng .
Tránh nói đều đều, cần lúc mạnh, lúc nhẹ, lúc nhanh, lúc chậm. Nghỉ một chút, trước và sau các ý quan trọng .
Phải nhìn thẳng vào người nghe để nói với họ, tránh nhìn xuống nền, nhìn lên trần nhà hoặc nhìn ra cửa...
Khi thấy có người buồn ngủ, bạn phải nói to hơn, hăng hái hơn và nên xen vào một vài chuyện vui .
Điệu bộ phải tự nhiên, không nên bắt chước ai. Vấn đề điệu bộ thế nào là tùy thuộc vào cảm xúc của bạn (vui, buồn, giận...).
Bỏ những tật xấu: mân mê cúc áo, đưa tay gãi đầu, xỏ tay vào túi quần, sửa kính.
Đừng tỏ ra rụt rè, có thể vung tay hợp lý, có thể ngồi nếu thấy mỏi. . .
Tâm đắc với đề tài đã chọn, tôn trọng người nghe và nêu đúng tâm lý trẻ trung ham hiểu biết, nhạy cảm... của các bạn học sinh, sinh viên, đó là tiền đề của thành công .